Taşkent Deklarasyonu
,_Ayub_Khan_(links)_en_Kosygin,_Bestanddeelnr_925-3209.jpg) Taşkent müzakereleri sırasında Taşkent'te Muhammed Ayub Khan ve Alexei Kosygin | |
| Tür | Barış Antlaşması |
|---|---|
| Bağlam | II. Hindistan-Pakistan Savaşı |
| İmzalanma | 10 Ocak 1966) |
| Yer | Taşkent, Özbek Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti, Sovyetler Birliği |
| Ara bulucular |  Sovyetler Birliği |
| İmzacılar |  Lal Bahadur Shastri (Hindistan Başbakanı)
 Muhammed Eyüb Han (Pakistan Cumhurbaşkanı) |
| Taraflar | Hindistan
Pakistan |
| Diller | İngilizce |
Taşkent Deklarasyonu, Hindistan ve Pakistan arasında 10 Ocak 1966'da imzalanan ve 1965 Hint-Pakistan Savaşı'nı çözen barış anlaşması. Çatışmanın tırmanabileceği ve diğer güçleri çekebileceği endişesiyle, 23 Eylül'de iki ulusu ateşkese zorlayan dış güçlerin müdahalesi ile barış sağlanmıştı.[1][2]
Arka plan
[değiştir | kaynağı değiştir]Toplantı, daha kalıcı bir çözüm yaratmaya çalışmak için 4-10 Ocak 1966 tarihleri arasında Taşkent'te yapıldı.[3]
Başbakan Aleksey Kosıgin tarafından temsil edilen Sovyetler, Hindistan Başbakanı Lal Bahadur Shastri ve Pakistan Cumhurbaşkanı Muhammed Eyüb Han arasında ara buluculuk yaptı.[2][4]
Deklarasyon
[değiştir | kaynağı değiştir]Hindistan ve Pakistan kuvvetlerinin çatışma öncesi pozisyonlarına, Ağustos öncesi hatlarına en geç 25 Şubat 1966'ya kadar geri çekileceklerini belirten kalıcı barış için bir çerçeve olması umulan bir deklarasyon yayınlandı: her iki ulus da birbirlerinin iç işlerine karışmayacak, ekonomik ve diplomatik ilişkiler yeniden tesis edilecek, savaş esirlerinin düzenli bir şekilde nakli olacak ve her iki lider de ikili ilişkileri geliştirmek için çalışacaktı.[1]
Sonrası
[değiştir | kaynağı değiştir]Anlaşma, her iki ülkede de halkının aldıklarından daha fazla taviz beklediği için eleştirildi. Taşkent Deklarasyonu uyarınca 1 ve 2 Mart 1966 tarihlerinde bakanlar düzeyinde görüşmeler yapıldı. Bu görüşmelerin verimsiz olmasına rağmen diplomatik mübadele ilkbahar ve yaz boyunca devam etti. Keşmir konusunda görüş ayrılığı olduğu için bu görüşmelerden sonuç alınamadı.
Hindistan'da anlaşma, savaş dışı bir anlaşma içermediği veya Keşmir'deki gerilla savaşından vazgeçilmediği için eleştirildi. Anlaşmayı imzaladıktan sonra Hindistan Başbakanı Lal Bahadur Shastri Taşkent'te esrarengiz bir şekilde öldü.[3] Shastri'nin ani ölümü, zehirlendiğine dair ısrarcı komplo teorilerine yol açtı.[5] Hindistan hükûmeti, bunun dış ilişkilere zarar verebileceğini, ülkede aksamalara ve parlamento ayrıcalıklarının ihlaline neden olabileceğini iddia ederek ölümüyle ilgili bir raporun gizliliğini kaldırmayı reddetti.[5]
Taşkent Deklarasyonu'nun haberi Pakistan halkını şoke etti. Eyüp Han'ın yorum yapmayı reddetmesi ve anlaşmayı imzalama nedenlerini açıklamak yerine inzivaya çekilmesiyle işler daha da kötüleşti. Pakistan'ın çeşitli yerlerinde gösteriler ve ayaklanmalar patlak verdi.[3] Eyüp Han, halkın öfkesini ve kuşkularını gidermek için 14 Ocak 1966'da millete seslenerek meseleyi halkın önüne koymaya karar verdi. Taşkent Deklarasyonu'nda yaşanan fikir ayrılığı sonucunda Zülfikar Ali Butto Eyüp hükûmetinden çıkarıldı ve daha sonra Butto, Pakistan Halk Partisi olarak adlandırılan kendi partisini kurdu.
Eyüp Han halkın şüphelerini giderebilmiş olsa da Taşkent Deklarasyonu imajını büyük ölçüde zedelemiş ve çöküşüne yol açan etkenlerden biri olmuştu.[6] Nitekim, Başkan Eyüp Han'ın, ordu komutanı General Yahya Han'ı merkezi hükûmeti devralmaya davet ederek istifasına yol açacaktı.[7]
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ a b "The 1965 war". BBC News website. 17 Aralık 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Temmuz 2020.
- ^ a b Bratersky, Alexander (12 Ocak 2016). "At Tashkent, Soviet peace over India and Pakistan". Russia Beyond website (İngilizce). 27 Mart 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Temmuz 2020.
- ^ a b c "June 30th 1965: A Ceasefire was Agreed under UN Auspices Between India and Pakistan, Who Signed a Treaty to Stop the War at Rann of Kutch". MapsofIndia.com. 30 Haziran 2014. 30 Haziran 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Temmuz 2020.
- ^ "Tashkent Declaration". Seventeen Moments in Soviet History (İngilizce). 1 Eylül 2015. 20 Mart 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Ocak 2018.
- ^ a b Dhawan, Himanshi (11 Temmuz 2009). "45 yrs on, Shastri's death a mystery". The Times of India. 11 Ekim 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Ocak 2018.
- ^ The falling out at Tashkent (1966) between Ayub Khan and Zulfiqar Ali Bhutto 23 Eylül 2023 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. The Friday Times (newspaper), Updated 4 November 2016, Retrieved 24 July 2020
- ^ Lieven, Anatol (6 Mart 2012). Pakistan: A Hard Country (İngilizce). PublicAffairs. ISBN 978-1610391627. 11 Ekim 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Aralık 2016.
Dış bağlantılar
[değiştir | kaynağı değiştir]- Taşkent Deklarasyonu'nun tam metni 2 Mart 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., BM Peacemaker
- Hindistan için tüm barış anlaşmaları 13 Kasım 2018 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., BM Peacemaker
- Pakistan için tüm barış anlaşmaları 13 Kasım 2018 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., BM Peacemaker